Kama Pierzgalska
Używana coraz chętniej i powszechniej w celach kosmetycznych toksyna botulinowa ma także zastosowania lecznicze – przede wszystkim w neurologii (m.in w zapobieganiu migrenom). Ostatnio uwagę przyciągnęły publikacje prac wskazujących na możliwe zastosowanie popularnego „botoksu” u chorych z depresją.
Pierwsze doniesienia o korzystnym efekcie przeciwdepresyjnym „upiększającej toksyny” pojawiły się kilka lat temu w czasopismach dermatologicznych. Były to wówczas jedynie opisy przypadków, a przyjmowano je z pobłażliwym uśmiechem. Tymczasem kontrolowane badania wydają się potwierdzać, że już jednorazowe zastosowanie toksyny botulinowej typu A, podanej w okolicy pionowych zmarszczek między brwiami (tzw. glabella) może przynieść korzystny, utrzymujący się co najmniej kilkanaście tygodni, wpływ na nastrój. Efekt ten utrzymuje się dłużej niż obserwowany efekt kosmetyczny.
Badacze z Hanoweru, pod kierownictwem prof. Krugera zaprojektowali i przeprowadzili badanie, w którym wzięło udział 30 pacjentów z cechami przewlekłej depresji, u których dotychczasowe leczenie nie było w pełni skuteczne. Chorzy w sposób losowy zostali przydzieleni do grupy, która otrzymała jednorazowo odpowiednio wyliczoną dawkę toksyny botulinowej podanej w okolicę między brwiami lub grupy, która otrzymała jednorazową iniekcję soli fizjologicznej. Badanie trwało 16 tygodni. Już po 6 tygodniach w grupie, która otrzymała botoks uzyskano poprawę o 47,1 % w 17- punktowej Skali depresji Hamiltona, tymczasem w grupie placebo poprawa wyniosła jedynie 9,2 %. Korzystny efekt był jeszcze silniej wyrażony na zakończenie okresu obserwacji. Podobne rezultaty osiągnięto w dwóch innych badaniach omawianych podczas tegorocznego zjazdu American Psychiatric Association. Krytycy tych badań podkreślają, że wprawdzie badania są zaślepione, ale większość chorych jest w stanie trafnie ocenić czy otrzymali substancję aktywną czy nie i należy uwzględnić to przy interpretacji wyników.
Jaki może być mechanizm działania przeciwdepresyjnego toksyny botulinowej, czy jest to jedynie efekt: „lepiej wyglądasz – lepiej się czujesz”?
Naukowcy dowodzą, że wyjaśnienie wcale nie jest tak trywialne. Uważają, że poprawa nastroju obserwowana po podaniu botoksu wynika z tego, że mimika twarzy nie tylko przedstawia, ale także moduluje doświadczane emocje. Mięśnie twarzy stymulują umieszczone w nich proprioceptory, za których pośrednictwem impulsy są przekazywane aż do struktur mózgowych. W wyniku tego może zmieniać się doświadczanie emocji. Zgodnie z tym wyjaśnieniem podanie toksyny botulinowej i osiągnięte dzięki temu zablokowanie ekspresji emocjonalnej, charakterystycznej dla doświadczanych negatywnych uczuć smutku, przygnębienia czy złości, może wpłynąć na poprawę nastroju, ustąpienie lub redukcję przygnębienia i niepokoju. Na poziomie mózgu wyraża się to spadkiem aktywności w obrębie ciał migdałowatych. Potwierdzeniem tej hipotezy mogą być obserwację dotyczące tego, że najlepszy efekt terapii toksyną botulinową odnosili pacjenci z wysokim poziomem pobudzenia w przebiegu depresji. Taki podtyp depresji jest związany z intensywną negatywną ekspresją emocji i powstawaniem charakterystycznego depresyjnego wyrazu twarzy.
Zapewne czas i kolejne, zakrojone na szerszą skalę badania pokażą, czy proponowana terapia jest tylko ciekawostką, czy okaże się kolejną użyteczną metodą wspierającą leczenie przeciwdepresyjne.
Piśmiennictwo: 1.Wollmer MA, de Boer C, Kalak N, Beck J, Götz T, Schmidt T, Hodzic M, Bayer U, Kollmann T, Kollewe K,Sönmez D, Duntsch K, Haug MD, Schedlowski M, Hatzinger M, Dressler D, Brand S, Holsboer-Trachsler E, Kruger TH. Facing depression with botulinum toxin: a randomized controlled trial. J Psychiatr Res. 2012; 46(5): 574-81. 2.Wollmer MA, Kalak N, Jung S, de Boer C, Magid M, Reichenberg JS, Brand S, Holsboer-Trachsler E, Kruger TH.Agitation predicts response of depression to botulinum toxin treatment in a randomized controlled trial. Front Psychiatry. 2014; 5:36. 3. Magid M, Reichenberg JS, Poth PE, Robertson HT, LaViolette AK, Kruger TH, Wollmer MA. Treatment of major depressive disorder using botulinum toxin a: a 24-week randomized, double-blind, placebo-controlled study J Clin Psychiatry. 2014 May 13. 4. Simon N. Young, Single treatments that have lasting effects: some thoughts on the antidepressant effects of ketamine and botulinum toxin and the anxiolytic effect of psilocybin. J Psychiatry Neurosci 2013;38(2):78-83
14/10/2014
Zdjęcia w serwisie: www.stock.chroma.pl, www.123rf.com, archiwa autorów i redakcji
