Elżbieta Karasek / Biuro Rzecznika Praw Dziecka
Rzecznik Praw Dziecka podejmuje działania dotyczące psychiatrii dzieci i młodzieży od początku pełnienia swojej funkcji, tj. od 2008 roku. Jednym z pięciu priorytetów, jakie Rzecznik uznał za ważne dla kondycji zdrowotnej dzieci i młodzieży, jest ochrona zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży. Wśród działań podejmowanych przez Rzecznika mieści się współpraca z konsultantami: krajowym i wojewódzkimi, wystąpienia kierowane do organów administracji rządowej, działania sprawdzające w placówkach psychiatrycznych dla dzieci i młodzieży, opiniowanie projektów aktów prawnych dotyczących zagadnień psychiatrii dzieci i młodzieży. Odrębnym rodzajem działań RPD jest badanie spraw indywidualnych, jakie wpływają do BRPD.
Wystąpienia generalne poświęcone psychiatrii dzieci i młodzieży (było ich kilkanaście) dotyczyły m.in. następujących zagadnień:
- niedoborów kadry psychiatrów, specjalistów w dziedzinie psychiatrii dzieci i młodzieży;
- nierównomiernego usytuowania sieci placówek psychiatrycznych dla dzieci i młodzieży, utrudniającego kontakt małoletniego pacjenta z opiekunami,
- potrzeby kodowania i oszacowania skali samouszkodzeń i prób samobójczych młodzieży oraz stworzenie ogólnopolskiego programu zapobiegania tym zaburzeniom;
- potrzeby oceny współpracy dyrekcji szpitali psychiatrycznych z rzecznikami praw pacjenta pracujących w szpitalach;
- nieprawidłowości w stosowaniu przymusu bezpośredniego wobec małoletnich, przebywających na oddziale psychiatrycznym;
- finansowania psychiatrii dzieci i młodzieży, w tym zbyt niskiej wyceny tych świadczeń zdrowotnych, skutkującej m.in. niemożnością zastosowania adekwatnych form terapii u pacjenta;
- zbyt długiego czasu oczekiwania na przyjęcie małoletniego do oddziału psychiatrycznego;
- niedoboru placówek psychiatrycznej opieki środowiskowej dla dzieci i młodzieży;
- potrzeby podjęcia skoordynowanych działań mających na celu ograniczenie uzależnień oraz dostępności do tzw. dopalaczy;
- trudnych warunków lokalowych w placówkach psychiatrycznych dla dzieci i młodzieży.
Rzecznik interweniował w sytuacjach likwidacji lub zagrożenia likwidacją placówek psychiatrycznych dla dzieci i młodzieży (Choroszcz, Radom, Zagórze i inne).
W sprawach indywidualnych zgłaszanych do Rzecznika można wyróżnić m.in. tematy:
- rzeczywista dostępność do opieki psychiatrycznej;
- skargi na jakość świadczeń udzielanych w placówkach psychiatrycznych; na nieprzestrzeganie praw pacjenta i nieodpowiednie warunki pobytu;
- sprawy będące następstwem wikłania dziecka w konflikty dorosłych, skutkujących umieszczeniem małoletniego w placówkach psychiatrycznych;
- brak wsparcia dla młodzieży korzystającej z leczenia psychiatrycznego;
- obawy i lęki rodziców, których dzieci prezentują niepokojące zachowanie, próby ich racjonalizacji, skutkujące czasem opóźnieniem diagnozy oraz poszukiwaniem „winnych” pojawienia się zaburzeń u dziecka;
- problemy dzieci z zaburzeniami zachowania, które na skutek różnych uwarunkowań trafiają do stacjonarnych placówek psychiatrycznych;
- skargi młodzieży z rozpoznanymi zaburzeniami żywienia, depresyjnymi, stanami lękowymi, leczących się ambulatoryjnie.
Opieka psychiatryczna dla dzieci i młodzieży w opinii Rzecznika Praw Dziecka jest problematyką bardzo ważną dla prawidłowego funkcjonowania społeczeństwa. Skomplikowane procesy cywilizacyjne: konsumpcjonizm, dostęp do ogromnej liczby informacji, możliwość „wirtualnego” przeżywania kontaktów z innymi ludźmi, zmiany w świecie wartości, tempo tych zmian – to przykłady współczesnych zjawisk społecznych, wobec których musi odnaleźć się młody człowiek. Nie zawsze jest to proste. W przypadku kumulacji niekorzystnych czynników lub ich nasilenia może zwiększyć się liczba dzieci i młodzieży wymagających zapewnienia im specjalistycznej opieki, w tym pomocy psychiatrycznej.
Liczba dzieci i młodzieży w Polsce wymagających leczenia psychiatrycznego jest szacowana na około 600 tys., co stanowi około 9% populacji osób w wieku do 18 roku życia. Pilnie potrzebne są nowe rozwiązania dotyczące zarówno organizacji psychiatrii dzieci i młodzieży, i poprawy dostępności do środowiskowej opieki psychiatrycznej dla dzieci, młodzieży i ich opiekunów. Konieczne jest systemowe wspieranie dzieci i młodzieży w zakresie: racjonalnego korzystania z przekazów medialnych, umiejętności wartościowania i oceny własnych zachowań, profilaktyki uzależnień. Ważne jest również wspieranie rodziców, nauczycieli, wychowawców w nabywaniu kompetencji efektywnej pracy z dzieckiem ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi lub z dzieckiem tzw. innym.
Zdjęcia w serwisie: www.stock.chroma.pl, www.123rf.com, archiwa autorów i redakcji
