Jakub Tercz, Anna Hoss
Jako Fundacja OSFP właśnie zaczęliśmy realizację projektu „Filozofia psychiatrii – podstawa systemu ochrony zdrowia psychicznego” w ramach programu Aktywni Obywatele koordynowanego przez Fundację im. Stefana Batorego. Naszym partnerem jest Pracownia Filozofii Zdrowia Psychicznego w Katedrze Nauk Społecznych i Humanistycznych Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu kierowana przez Marcina Moskalewicza. Nieformalnym partnerem projektu jest Wydział Filozofii i Socjologii Uniwersytetu Marie-Curie Skłodowskiej, z ramienia którego współpracujemy z Andrzejem Kapustą, autorem książki „Szaleństwo i metoda” oraz członkiem zarządu Fundacji OSFP. Całość działań chcemy poddać rzetelnej ewaluacji, zbadać efektywność wpływu na odbiorców, za co odpowiadać będzie psycholożka Anna Hoss, aktualnie doktorantka w Instytucie Kultury Polskiej UW. Projektem koordynuje Jakub Tercz, prezes Fundacji OSFP. Do zespołu należy też Aleksandra Hamny, asystentka zarządu Fundacji.
Uważamy, że zagadnienia, którymi zajmuje się psychiatria, nie są sprawami rozgrywającymi się wyłącznie między lekarzem a pacjentem, ale pociągają konieczność stawiania pytań podstawowych: o to, czym jest zdrowie, o kształt społeczeństwa, o naturę człowieka. Zabiegamy o popularyzację i rozwój paradygmatu biopsychospołecznego, charakterystycznego dla psychiatrii środowiskowej. W tej perspektywie człowiek nie jest zredukowany do wyizolowanego układu nerwowego, podatnego na procesy chemiczne i fizyczne, ale także jako ciało i świadomość przeniknięte wartościami, umieszczone w określonym świecie i otoczone innymi ludźmi.
Dlatego w ciągu najbliższych dwóch lat przeprowadzimy m.in. warsztaty z Praktyki Opartej na Wartościach (VBP) dla interdyscyplinarnych grup, podejścia pozwalającego na szersze ujęcie sytuacji medycznych niż umożliwia to paradygmat psychiatrii opartej na dowodach EBM. W VBP „wartości” rozumie się szeroko m.in. jako: potrzeby, preferencje, troski, oczekiwania czy zasoby – wartością jest to, co ma znaczenie dla doświadczającego kryzysu psychicznego oraz środowiska (rodziny, przyjaciół, pracodawcy, psychoterapeuty, lekarza rodzinnego, pielęgniarki etc.). Wartością są więc także same dowody charakterystyczne dla procedur EBM. Podczas warsztatów będziemy ćwiczyć ważenie racji i wartości w celu wypracowania najlepszej możliwej decyzji klinicznej. Warsztaty prowadzić będzie profesor UMCS Andrzej Kapusta i Katarzyna Parzuchowska, asystentka zdrowienia i – aktualnie – trenerka i specjalistka ds. komunikacji społecznej w Środowiskowym Centrum Zdrowia Psychicznego dla Dzieci i Młodzieży na warszawskiej Woli. Powstałe w Anglii podejście VBP ma wiele wspólnych elementów z fińskim Otwartym Dialogiem.
Marcin Moskalewicz zamyka właśnie pracę nad programem kursu dla studentów i studentek medycyny. Zajęcia z filozofii psychiatrii są naszą odpowiedzią na rozwój kolejnych Centrów Zdrowia Psychicznego, które wymagają od zawodu psychiatry zmiany rodzaju relacji z pacjentem z hierarchicznej na partnerską, wypracowania umiejętności współpracy w interdyscyplinarnych zespołach (w skład których wchodziłby: psycholog, pracownik socjalny czy asystenci zdrowienia), a wreszcie pogłębienia rozumienia specyfiki samej psychiatrii i przeformułowania takich określeń jak zdrowie i choroba psychiczna.
Nie bez znaczenia jest dla nas niedostateczne zainteresowanie specjalizacją psychiatryczną, które od lat stanowi problem dla międzynarodowego i polskiego sektora medycznego. Studenci medycyny uważają psychiatrię za dziedzinę, która nie daje szans wykorzystywania umiejętności zdobytych w trakcie studiów, jest niedostatecznie „naukowa”, nieskuteczna, nieadekwatnie opłacana, wyczerpująca emocjonalnie, a ponadto cieszy się niewielkim prestiżem wśród społeczności medycznej czy wręcz podlega społecznej stygmatyzacji. Doświadczenie to jest na tyle powszechne, że stało się przedmiotem badań EPA i WPA już ponad dekadę temu (por. np. Sartorius, N, et al., WPA guidance on how to combat stigmatization of psychiatry and psychiatrists, „World Psychiatry”, 9(3) 2010). Treść uprzedzeń, jakie studenci żywią wobec psychiatrii, odzwierciedla istnienie tych samych stereotypów, co w przypadku populacji ogólnej. Równocześnie adepci sygnalizują, że postawy stygmatyzujące psychiatrię są zauważalne nawet u członków kadry akademickiej, która nieraz sama owe stereotypy utrwala. Polscy psychiatrzy mają swoją pracę za przedmiot stereotypów, uprzedzeń i dyskryminacji ze strony lekarzy innych specjalności i społeczeństwa: świadczą o tym wyniki badania opublikowanego przez Kochańskiego i Cechnickiego w 2018 roku.
O bieżących postępach w realizacji projektu będziemy z pewnością informować na łamach „Psychiatry”. Aktualnie odsyłamy na stronę internetową www.osfp.org.pl/aktywni-obywatele/ oraz do mediów społecznościowych Fundacji OSFP (Facebook oraz Instagram), gdzie w drugiej połowie marca pojawią się informacje o rekrutacji do pierwszego cyklu kursu z filozofii psychiatrii dla studentów medycyny.
Projekt realizowany z dotacji programu Aktywni Obywatele – Fundusz Krajowy finansowanego przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię w ramach Funduszy EOG.
_
Jakub Tercz – doktor nauk humanistycznych, prezes Fundacji OSFP, specjalista ds. partnerstw lokalnych w Mokotowskim Centrum Zdrowia Psychicznego.
Anna Hoss – psycholożka, kulturoznawczyni, doktorantka w Międzydziedzinowej Szkole Doktorskiej Uniwersytetu Warszawskiego.
Zdjęcia w serwisie: www.stock.chroma.pl, www.123rf.com, archiwa autorów i redakcji
