Tomasz Szafrański
Wskaźniki samobójstw w Polsce są bardzo wysokie, a 2/3 samobójstw popełniają mężczyźni w grupie wiekowej pomiędzy 30 a 65 rokiem życia – to jest około 4000 zgonów rocznie. Szczególnie zaznacza się różnica pomiędzy ilością samobójstw u mężczyzn i u kobiet – jest siedmiokrotnie większa.
Od czasu słynnego „Gotland study”, męska depresja jest jednym z wyjaśnień „paradoksu płci” polegającego na tym, że to u kobiet częściej stwierdza się depresję a mężczyźni częściej popełniają samobójstwo.
Prof. Rutz, który był gościem konferencji suicydologicznej w Łodzi w listopadzie 2015, podkreśla konieczność aktywnego rozpoznawania depresji u mężczyzn, do czego może się przyczynić nie tylko zwrócenie uwagi psychiatrów, ale również powtarzające się szkolenia adresowane do lekarzy rodzinnych. Teza jest taka, że depresja mężczyzn może być bardziej zamaskowana, wyrażana w mniej oczywisty sposób lub wręcz manifestująca się uzależnieniem, ryzykowanymi zachowaniami, agresją i właśnie autoagresją. Skala Gotland, którą publikujemy, ma pomóc w identyfikowaniu tej grupy ryzyka.
Czy męska depresja istnieje? Jakie są jej przejawy? Na to pytanie próbują odpowiedzieć profesor Dominika Dudek z Krakowa, współautorka książki o zaburzeniach psychicznych u mężczyzn „Depresja pod krawatem” oraz profesor Jan Chodkiewicz z Łodzi – autor polskiej adaptacji skali Gotland, któremu jednocześnie dziękujemy za zgodę na udostępnienie skali naszym czytelnikom!
Pomocne w szukaniu odpowiedzi na zagadkę paradoksu płci może być też przeanalizowanie danych epidemiologicznych. W Polsce (badanie EZOP 2010) rozpowszechnienie depresji kiedykolwiek w życiu, w populacji osób w wieku 18-64 lata oceniono na 3%, co odpowiada liczbie około 766 tysięcy osób. Łącznie depresję i dystymię dwa razy częściej stwierdzano u kobiet. Znacznie większe odsetki, dochodzące do 40% i już podobne u mężczyzn i kobiet potwierdzało przeżywanie w ciągu ostatnich 30 dni bardzo silnego przygnębienia (w stopniu takim, że „nic nie może podnieść na duchu”) – w tym u około 2-3% osób pojawiało się ono w tym okresie ze znaczną częstością, co z kolei pozwala szacować punktowe rozpowszechnienie depresji na około 1,3%. Z kolei na pytanie w kwestionariuszu CIDI: „Czy kiedykolwiek próbował/a Pan/Pani popełnić samobójstwo, twierdząco odpowiedziało 0,7% mieszkańców Polski (około 94 tysiące osób). W badaniu EZOP osoby cierpiące na „zaburzenia alkoholowe” (nadużywanie i uzależnienie łącznie) – stanowiły 11,9% ( w tym około 2,4% uzależnionych, czyli 3 miliony nadużywających i ponad 600 tysięcy uzależnionych od alkoholu).
Według danych GUS w czasie, w którym prowadzono badanie EZOP w Polsce w 2010 r. wskaźnik samobójstw wynosił 16,5/100.000 (mężczyźni: 29,5, kobiety: 4,2).
Prezentujemy te dane w tabeli wraz z wyliczeniem proporcji mężczyzn do kobiet, którą przedstawiamy także w formie graficznej. Wam, Drodzy Czytelnicy, pozostawiam osąd dotyczący istnienia paradoksu płci…
| Rozpowszechnienie | Mężczyźni | Kobiety | Proporcja M/K |
| Depresja i dystymia w ciągu życia* | 2,30% | 4,80% | 0,29 |
| Bardzo często silne przygnębienie (ostatnie 30 dni)* | 1,28% | 1,27% | 1,01 |
| Nadużywanie i uzależnienie od alkoholu* | 20,50% | 3,40% | 6,03 |
| Zachowania samobójcze* | 0,70% | 0,70% | 1,00 |
| Wskaźnik samobójstw na 100.000^ | 29,5 | 4,2 | 7,02 |
Piśmiennictwo:
- Kantorska-Janiec M. Rozpowszechnienie depresji. S: 219-223
- Zając J. Rozpowszechnienie zachowań samobójczych. S: 243-247.
- Świątkiewicz G. Rozpowszechnienie zaburzeń związanych z alkoholem S: 254-261
- Wciórka J. Kondycja zdrowotna. S:130-148.
Wszystkie powyższe w: Kondycja psychiczna mieszkańców Polski: raport z badań „Epidemiologia zaburzeń psychiatrycznych i dostęp do psychiatrycznej opieki zdrowotnej – EZOP Polska” Moskalewicz J, Kiejna A, Wojtyniak B. Instytut Psychiatrii i Neurologii, Warszawa 2012. S:130-148.
20.04.2016
Zdjęcia w serwisie: www.stock.chroma.pl, www.123rf.com, archiwa autorów i redakcji
