Piotr Machała, Wojciech Kwieciński
Psychiatria leżajska
Piotr Machała
Powiat leżajski jest położony w północno wschodniej części województwa podkarpackiego, zamieszkuje go około 70 tys. mieszkańców. Siedzibą starostwa powiatowego jest 15-tysięczne miasto Leżajsk. Najbardziej znanym zabytkiem tego miasta jest Bazylika OO. Bernardynów, w której znajdują się piękne, uznawane za jedne z najcenniejszych w Europie organy pochodzące z XVII w. Innym ciekawym miejscem jest cmentarz żydowski z grobem cadyka Elimelecha, do którego pielgrzymują Żydzi z całego świata.
Szpital Powiatowy pw. Matki Bożej Pocieszenia znajduje się niedaleko bazyliki, na ulicy Leśnej. Nazwa ulicy nie jest przypadkowa – szpital otoczony jest lasem sosnowym, co stwarza przyjazny klimat dla pacjentów i dla personelu. Pawilon psychiatryczny jest oddalony ok. 200 metrów od głównego budynku szpitala, znajdują się w nim: Oddział Psychiatryczny, Oddział Leczenia Alkoholowych Zespołów Abstynencyjnych, Poradnia Zdrowia Psychicznego oraz Poradnia Terapii Uzależnień i Współuzależnienia.
Po gruntownym remoncie, który zakończył się w październiku ubiegłego roku, oddział psychiatryczny dysponuje 63 miejscami. Zajmuje on parter i pierwsze piętro budynku. Na każdym z pięter znajduje się 10 sal chorych (w większości są to sale trzyosobowe), świetlica, łazienki (także dostosowane do potrzeb osób niepełnosprawnych), gabinet zabiegowy oraz pokoje badań.
Sale terapii zajęciowej są umiejscowione w łączniku między główną częścią budynku, a skrzydłem, gdzie znajdują się poradnie. Parter to miejsce, gdzie przebywają pacjenci w cięższych stanach, wymagający ścisłego nadzoru, do tej części odbywają się przyjęcia nagłe. Wszystkie sale na parterze są wyposażone w monitoring elektroniczny.
W Oddziale Psychiatrycznym jest zatrudnionych około 50 osób, w tym pięciu lekarzy (trzech specjalistów) i pięciu psychologów. W ubiegłym roku hospitalizowanych było 766 chorych, najwięcej, bo aż 40% stanowili pacjenci z zaburzeniami afektywnymi, 30% stanowili pacjenci z rozpoznaniem zaburzeń psychotycznych, 20% z zaburzeniami organicznymi, zaś 6% z zaburzeniami lękowymi oraz adaptacyjnymi. Większość przyjęć odbywa się w trybie nagłym, ale w miarę możliwości przyjmujemy także chorych w trybie planowym.
Z jednej strony, jak na potrzeby małego powiatu, szpital dysponuje wystarczającą liczbą łóżek psychiatrycznych. Jednakże bardzo często zgłaszają się do naszego oddziału po pomoc osoby z innych części województwa podkarpackiego, a także z sąsiadującej części województwa lubelskiego. Dlatego też jednym z codziennych problemów jest to, jak zapewnić miejsca dla wszystkich potrzebujących pomocy. Od zakończenia remontu w oddziale przebywa ciągle więcej pacjentów niż teoretycznie jest miejsc – od stycznia do maja 2014 roku obłożenie oddziału wynosiło średnio 107,5%, podczas gdy w latach 2012 i 2013 było to odpowiednio 99,2% oraz 94,6%.
Od czasu zakończenia remontu, dzięki zwiększeniu liczby łóżek, oddział nie przynosi strat dla szpitala, a nawet w pierwszych pięciu miesiącach bieżącego roku wypracował niewielki zysk. Przed remontem, przez kilka lat wynik finansowy był ujemny i jednym z głównych argumentów w rozmowach z dyrekcją, a dyrekcji z władzami powiatu, który w dużej części finansował remont, było to, że psychiatria przestanie przynosić straty finansowe, jeśli liczba łóżek zostanie zwiększona.
Główną metodą leczenia jest farmakoterapia, dysponujemy wszystkimi dostępnymi w Polsce lekami stosowanymi w psychiatrii, nie mamy praktycznie ograniczeń ze strony dyrekcji, jeśli chodzi o ich stosowanie. Pacjenci uczestniczą w różnych formach terapii zajęciowej, zatrudnieni w oddziale psychologowie zapewniają im wsparcie psychologiczne z elementami psychoterapii behawioralno-poznawczej, w razie potrzeby przeprowadzają interwencje kryzysowe, stosowane są także techniki relaksacyjne oraz psychoedukacja.
W oddziale istnieje możliwość odbywania staży kierunkowych w ramach specjalizacji z psychiatrii (podstawowy szpitalny, poradniany oraz z zakresu psychiatrii konsultacyjnej).
Oddział Leczenia Alkoholowych Zespołów Abstynencyjnych, który powstał w 2011 r, zatrudnia około 30 osób w tym trzech lekarzy, dwóch psychologów i terapeutę leczenia uzależnień. Poza chorymi z alkoholowymi zespołami abstynencyjnymi, leczeni są także pacjenci z zespołami abstynencyjnymi w przebiegu uzależnienia od leków nasennych i uspokajających oraz z uzależnieniem mieszanym. Do oddziału przyjmowani są pacjenci z całego województwa podkarpackiego, a często także z sąsiednich województw, oddziałów detoksykacyjnych w naszym regionie jest niewiele, a potrzeby są bardzo duże.
Integralną częścią psychiatrii leżajskiej są poradnie – w Poradni Zdrowia Psychicznego oraz Poradni Terapii Uzależnień i Współuzależnienia. W ubiegłym roku udzieliliśmy prawie 8,5 tys. porad.
Psychiatria w Leżajsku jest częścią SPZOZ, w skład którego wchodzi wielospecjalistyczny szpital powiatowy. Dzięki temu możemy zapewnić naszym pacjentom konsultacje różnych specjalistów – w trybie planowym możemy liczyć na kolegów zatrudnionych w oddziałach szpitalnych oraz w poradniach specjalistycznych. Z kolei psychiatrzy wykonują rocznie kilkaset konsultacji na oddziałach szpitalnych. Mamy także całodobowo możliwość wykonywania badań dodatkowych – laboratoryjnych, bakteriologicznych i obrazowych (w tym TK). Niestety, ustawa o ratownictwie medycznym, wg której karetki „systemowe” nie mogą przyjeżdżać do pomocy chorym w szpitalu, dotyka także nas. W strukturze naszego szpitala funkcjonują m. in. SOR czy OIOM, jednakże pawilon psychiatryczny jest oddalony o kilkaset metrów od głównego budynku szpitala, i choć SPZOZ posiada własny transport i zespół reanimacyjny, to niekiedy zdarzają się trudności z przewiezieniem pacjenta do odpowiedniego oddziału lub z dotarciem zespołu reanimacyjnego do naszego budynku.
Pisząc o psychiatrii leżajskiej nie można pominąć takich instytucji jak Dom Pomocy Społecznej dla osób przewlekle psychicznie chorych w Piskorowicach – Mołyniach, Warsztat Terapii Zajęciowej przy Caritas Archidiecezji Przemyskiej Oddział Leżajsk oraz trzy Środowiskowe Domy Samopomocy (w Laszczynach, w Sarzynie i w Jelnej).
W przyszłości chcielibyśmy rozwijać psychiatrię środowiskową na terenie powiatu leżajskiego. Jeśli środki organizacyjne i kadrowe na to pozwolą, to może niedługo uda nam się zorganizować zespół leczenia środowiskowego. Mamy nadzieję, że psychiatria leżajska będzie nadal się rozwijać i świadczyć pomoc na coraz wyższym poziomie osobom, które jej potrzebują.
Psychiatria w Leżajsku. Wczoraj i dziś.
Wojciech Kwieciński
Patrząc wstecz trudno skonstatować jednoznacznie źródło sukcesu oddziału psychiatrii w Leżajsku, jeśli za sukces przyjąć renomę, przychylne opinie pacjentów i ich rodzin, lekarzy, społeczności lokalnej, a także przetrwanie w trudniejszych okresach i rozwój mierzony przyrostem łóżek, zaplecza materialnego, kadry i jej wyszkolenia.
Z perspektywy czasu najważniejszym czynnikiem jawią się ludzie, z jednej strony pracownicy oddziału, nieprzypadkowi, świadomi wyboru trudnej drogi zawodowej, ale też z drugiej – życzliwi decydenci na różnych szczeblach władzy.
Początkowo w mieście Leżajsk nie było budynku szpitala, znajdował się on w oddalonej o 11 km na północ miejscowości Nowa Sarzyna, szpital powstał tam z powodu bliskości dużych zakładów chemicznych jeszcze z okresu COP. Szybki wzrost demografii powiatu po II wojnie światowej związany z industrializacją i migracją ze wsi, wymuszał na władzach poprawę warunków lokalowych instytucji służby zdrowia. Pierwszym lekarzem psychiatrą pracującym w Leżajsku w Poradni Zdrowia Psychicznego był Stanisław Zdybel, który posiadał też specjalizację z interny. Poradnia mieściła się przy Placu Mariackim. W latach 70. ubiegłego wieku rozpoczęto budowę nowego budynku szpitala zlokalizowanego w Leżajsku przy ulicy Leśnej, który został oddany do użytkowania w grudniu 1981 roku. W kompleksie szpitalnym znajdował się dwupiętrowy budynek, pierwotnie zaprojektowany na pawilon zakaźny. Został w tym celu odpowiednio wyposażony w małe sale ze śluzami i węzłami sanitarnymi. Oddziału Zakaźnego nie powołano, za to utworzono oddział psychiatryczny zlokalizowany na parterze i pierwszym piętrze, natomiast drugie piętro zajął oddział neurologiczny. Pierwszych pacjentów zaczęto przyjmować w lutym 1983 roku. Oddział liczył 33 łóżka, pierwszym ordynatorem został Stanisław Zdybel, którego osobiste zaangażowanie i wkład w powstanie oddziału były nie do przecenienia. Pierwszą pielęgniarką oddziałową została Krystyna Monicz. Od początku działalność oddziału oparta była na przodujących wówczas w psychiatrii stacjonarnej trendach, takich jak społeczność terapeutyczna, terapia zajęciowa, diagnostyka i interwencje psychologiczne, destygmatyzacja oraz ,,otwarte drzwi”. Część oddziału mieszcząca się na parterze miała charakter otwarty, nazywana była przez długi okres oddziałem lub pododdziałem nerwic i przeznaczona była dla pacjentów, których stan na to pozwalał. W tym samym budynku zaczęła działać Poradnia Zdrowia Psychicznego oraz Poradnia Odwykowa. Zatrudniono psychologa mgr Jacka Kasprzyka, do którego dołączyła w 1984 roku mg Alina Potapczuk, przybyła do pracy ze Szpitala Psychiatrycznego w Żurawicy. Terapię zajęciową prowadziła mgr Jolanta Klepacka, a niedługo dołączyła do niej Grażyna Malinowska. Krótko pracowała w oddziale dr Lidia Słyszyńska. W 1984 roku do pracy została przyjęta dr Anna Czarnecka. W tym samym roku dr Stanisław Zdybel poważnie zachorował i w niedługim czasie zmarł.
Po jego śmierci oddziałem kierowali dr med Kazimierz Malik, a nastepnie dr Stanisław Rzeczycki. Zmieniła się pielęgniarka oddziałowa, została nią mgr Bożenia Madejska. Dr Anna Czarnecka specjalizowała się, a po uzyskaniu I stopnia specjalizacji, zaczęła pełnić obowiązki ordynatora. W 1987 roku do kadry lekarskiej dołączył dr Wojciech Kwieciński szybko rozpoczynając specjalizowanie się. Nad pracą oddziału czuwał, zawsze życzliwy, ówczesny specjalista wojewódzki dr Kazimierz Malik, a merytorycznie wspomagał stałymi konsultacjami specjalista psychiatra Stanisław Rzeczycki, dojeżdżając dwa razy w tygodniu z Rzeszowa. W tamtym okresie nawiązały się i zacieśniły bliskie kontakty z Kliniką Psychiatrii w Krakowie, lekarze pozostawali w orbicie krakowskiej szkoły psychiatrii. W miarę czasu i możliwości uczestniczyli w zebraniach naukowych i odbywali staże kliniczne w Krakowie, korzystając z przychylności kierownika krakowskiej kliniki profesora Adama Szymusia, który był kilkakrotnie gościem w Leżajsku. Pracownicy kliniki organizowali trzydniowe autobusowe wyjazdy pacjentów do oddziału w Leżajsku, na co dysponowali odpowiednimi środkami, a co z dzisiejszej perspektywy wydaje się pozytywnie zaskakujące, były to przecież realia końca lat 80. i początku 90. ubiegłego wieku. Stałym programem tych wyjazdów było poznawanie okolicy, zabytków, ogniska dla pacjentów. W nieodległym mieście wojewódzkim Rzeszowie, Krakowska Akademia Medyczna prowadziła zamiejscowe kształcenie studentów czwartego, piątego i szóstego roku medycyny, organizując przez dwa kolejne lata zajęcia praktyczne z psychiatrii w oddziale w Leżajsku. Dr Anna Czarnecka uzyskała II stopień specjalizacji i kierowała oddziałem nieprzerwanie do przejścia na wcześniejszą emeryturę w 2011 roku. Na początku lat 90. do zespołu lekarskiego dołączyła dr Katarzyna Kuzak, uzyskując kolejno I i II stopień specjalizacji, następnie rozpoczęła szkolenie w psychoterapii. Krótko w oddziale pracował dr Cezary Kopacz. W 1996 roku do zespołu dołączył dr Krzysztof Klocek, a na początku XXI wieku dr Agniszka Gałdyś i dr Iga Lentowicz. W latach 2005-2008 pracował w Leżajsku dr Mariusz Worek, psychiatra i internista, zmarły przedwcześnie.
Oddział przechodził kolejne zmiany. W 2003 roku neurologię przeniesiono, przez co powiększono oddział o drugie piętro, a liczba łóżek zwiększyła się w tym czasie do ponad sześćdziesięciu. Prowadzono częściowe remonty, które tylko czasowo poprawiały warunki leczenia pacjentów i pracy personelu. Niektórzy koledzy odchodzili w inne miejsca pracy i zamieszkania. Po reformie administracyjnej zmieniającej granice województw, na stanowisku specjalisty wojewódzkiego, dr Kazimierza Malika zmieniła prof. Anna Grzywa z Lublina. Wizytowała oddział krótko po objęciu stanowiska. Zmieniło się miejsce odbywania staży specjalizacyjnych na Klinikę Lubelską, a prof. Anna Grzywa zachęcała do podejmowania aktywności i działalności naukowej. Lekarze uczestniczyli w kolejnych zjazdach i konferencjach, starając się rozszerzać perspektywy teoretyczne, a także na bieżąco modyfikować aspekty praktyczne zgodnie z postępem wiedzy. Zawsze owocowało to dużym zainteresowaniem pacjentów w wyborze miejsca leczenia i oddział szeroko przekraczał w tym zakresie granice powiatu, ciesząc się w województwie rzeszowskim i lubelskim niesłabnącą popularnością. Pierwotna funkcja oddziału psychiatrycznego przy szpitalu rejonowym uległa daleko idącemu rozszerzeniu. Począwszy od roku 2011 wydzielono z oddziału na drugim piętrze samodzielny Oddział Leczenia Alkoholowych Zespołów Abstynencyjnych tworząc dodatkową ofertę terapeutyczną i odciążając oddział psychiatrii od przyjęć pacjentów uzależnionych od alkoholu i leków uspokajających. Dyrektor szpitala powierzył kierowanie oddziałem dr Wojciechowi Kwiecińskiemu, pracuje tam też dr Piotr Ciciński, psychiatra i neurolog. Od 2011 ordynatorem oddziału psychiatrycznego jest dr Piotr Machała. W 2012 roku rozpoczęto kompleksowy remont całego budynku przeprowadzany w trzech etapach, obecnie dobiega on końca. Stało się to możliwe dzięki zaangażowaniu obecnego dyrektora szpitala Mariana Furmanka oraz zarządowi powiatu leżajskiego, który wyasygnował na ten cel część środków finansowych.
Zdjęcie: Wojciech Kwieciński
20.10.2014
