Grzegorz Saj
Zdrowie psychiczne jest fundamentalnym dobrem osobistym każdego człowieka, a ochrona praw osób z zaburzeniami psychicznymi należy do obowiązków administracji państwowej. Na straży praw pacjentów z zaburzeniami psychicznymi stoi Rzecznik Praw Pacjenta Bartłomiej Chmielowiec
Swoje zadania Rzecznik Praw Pacjenta realizuje przy pomocy Departamentu ds. Zdrowia Psychicznego w Biurze Rzecznika Praw Pacjenta, którego pracami mam przyjemność kierować od 1 stycznia 2018 roku. Na czym polega działalność Rzecznika Praw Pacjenta? Jakie podejmuje działania? W jaki sposób może pomóc? Kim są Rzecznicy Praw Pacjenta Szpitala Psychiatrycznego? Zapraszam do lektury!
Zmiany w ustawie o ochronie zdrowia psychicznego i spotkania z Prezydentem RP
Rzecznik Praw Pacjenta jest centralnym organem administracji rządowej, podlegającym bezpośrednio Prezesowi Rady Ministrów. Jego zadania określone są w art. 47 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. Działania na rzecz ochrony zdrowia psychicznego stanowią jeden z priorytetów Bartłomieja Chmielowca. W 2019 roku przygotowaliśmy propozycje zmian w ustawie o ochronie zdrowia psychicznego. Znalazły się wśród nich kwestie związane z poszanowaniem godności osób w kryzysie psychicznym, wzmocnienie roli Rzeczników Praw Pacjenta Szpitala Psychiatrycznego, praktycznego uregulowania zasad stosowania przymusu bezpośredniego i przyjęcie do szpitala psychiatrycznego bez zgody, wizytowania szpitali psychiatrycznych przez sędziów czy wsparcia dla rodzin osób z zaburzeniami psychicznymi. W marcu tego roku Bartłomiej Chmielowiec uczestniczył w spotkaniu z Prezydentem Rzeczypospolitej Polskiej Andrzejem Dudą, które było poświęcone psychiatrii dzieci i młodzieży oraz w Szczycie Młodzieżowym z udziałem Głowy Państwa oraz Ministra edukacji i Nauki, podczas którego omawiano możliwość wsparcia psychologicznego dla studentów.
Organizacje pozarządowe i Rada Młodych Ekspertów
Bardzo ważną część naszej działalności stanowi współpraca z organizacjami pacjentów i osób im bliskich. Od kilkunastu miesięcy w naszym Biurze działa Rada Organizacji Pacjentów. Wyodrębniono w niej specjalny Zespół ds. Psychiatrii i Neurologii, który zajmuje się sprawami tylko z tego obszaru medycyny. Od marca 2021 roku realizujemy również projekt „Środy z psychiatrią”. Polega on na tym, że w każdą środę, w wybranych godzinach dyżur telefoniczny pełnią eksperci organizacji pacjentów, którzy udzielają bezpłatnych porad prawnych, wsparcia dotyczącego zdrowia psychicznego i uzależnień, poszukiwania pracy przez osoby w kryzysie, psychicznej przemocy domowej, ubezwłasnowolnienia. Z organizacjami współpracujemy również na poziomie regionalnym, w poszczególnych województwach. Wspólnie z jedną z takich organizacji, z Fundacją eFkropka w 2020 roku zorganizowaliśmy Pogodny Rejs oraz braliśmy udział w organizowanym przez nią Pogodnym Szlaku. Wszystkich, którzy chcieliby dołączyć do Rady Organizacji Pacjentów, zapraszamy do kontaktu mailowego rop@rpp.gov.pl.
Od czerwca 2019 roku działa również Rada Młodych Ekspertów ds. psychiatrii. Należą do niej młodzi lekarze, pielęgniarki, pracownicy socjalni, psycholodzy, terapeuci i prawnicy, którzy nie ukończyli jeszcze 40 roku życia. Jest ona gremium doradczym Rzecznika Praw Pacjenta, wskazuje obszary i kierunki działania. Rada złożona z fantastycznych ludzi, którzy mimo młodego wieku mogą się poszczycić dużymi osiągnięciami w swoich dziedzinach, jest bardzo pomocna dla Rzecznika.
Rzecznicy Praw Pacjenta Szpitala Psychiatrycznego
Rzecznicy są pracownikami Departamentu ds. Zdrowia Psychicznego. Są jedynymi w Polsce urzędnikami, którzy swoje zadania realizują nie za urzędniczym biurkiem, ale na terenie szpitali psychiatrycznych, bezpośrednio przy łóżku pacjenta. Jakie zadania wykonują Rzecznicy w szpitalach psychiatrycznych?
- wyjaśniają ustne i pisemne skargi pacjentów szpitali psychiatrycznych związane z przyjęciem do szpitala, leczeniem, warunkami pobytu i wypisem
- mają prawo wejść do wszystkich pomieszczeń oddziału psychiatrycznego, żeby sprawdzić, czy prawa pacjenta są tam przestrzegane, zapoznać się z dokumentacją medyczną czy nagraniami monitoringu
- spotykają się z pacjentami, którzy są zamknięci w izolatce albo przypięci do łóżka pasami w ramach przymusu bezpośredniego
- interweniują w sądach, gdy pojawiają się problemy związane np. z przyjęciem do szpitala psychiatrycznego bez zgody
- … i wiele, wiele innych czynności, dzięki którym codzienność pacjentów oddziałów psychiatrycznych i placówek leczenia uzależnień staje się choć troszkę łatwiejsza
Co ważne – Rzecznicy, choć ich nazwa wskazuje, że są osobami reprezentującymi pacjentów, mają obowiązek pomagać (i pomagają!) także rodzinom, osobom bliskim, opiekunom prawnym czy faktycznym pacjenta. Od 1 lipca 2021 roku każdy szpital i oddział psychiatryczny oraz placówka leczenia uzależnień będzie mieć swojego Rzecznika Praw Pacjenta Szpitala Psychiatrycznego. A jak to wygląda w praktyce? Poznajcie historię Pana Jacka i Pana Józefa.
Na mocy decyzji sądu Pan Jacek, mężczyzna w średnim wieku, trafił do szpitala w północnej Polsce. Pan Jacek był osobą głuchoniemą, niepełnosprawną intelektualnie. Miał bardzo duże trudności, żeby nawiązać właściwe relacje z innymi pacjentami czy z personelem. Niepełnosprawność uniemożliwiała mu normalne funkcjonowanie w oddziale. Sytuacją Pana Jacka zainteresował się Rzecznik Praw Pacjenta Szpitala Psychiatrycznego. Spotkał się z samym pacjentem, rozmawiał z lekarzami, z psychologami. Po uzyskaniu wielu informacji, wysłał pismo do sądu, w którym szczegółowo opisał sytuację i trudności Pana Jacka. Sąd podjął stosowne czynności i po niedługim czasie Pan Jacek został przeniesiony do domu pomocy społecznej, gdzie spotkałosoby podobne do niego, nawiązał z nimi dobry kontakt, został otoczony profesjonalną opieką. Jego życie zmieniło się diametralnie. Z przestraszonego pacjenta szpitala psychiatrycznego stał się szczęśliwym mieszkańcem domu pomocy społecznej.
Do szpitala psychiatrycznego trafił też 80-letni Pan Józef. Dopuścił się on czynu, za który powinien ponieść karę, jednak sąd orzekł, że w tamtym czasie był osobą niepoczytalną i skierował go do szpitala psychiatrycznego. Na takie rozwiązania pozwala polskie prawo. Stan zdrowia Pana Józefa w szpitalu psychiatrycznym zaczął się pogarszać. Zaniepokojona żona pacjenta napisała o tym do naszego Biura. Bardzo szybko podjęliśmy czynności sprawdzające – zwróciliśmy się o wyjaśnienia do lekarza prowadzącego i dyrektora szpitala, o sytuacji powiadomiliśmy właściwy sąd. Po zapoznaniu się z naszym zawiadomieniem sąd zmienił decyzję i skierował Pana Józefa na leczenia ambulatoryjne w poradni zdrowia psychicznego. Najbardziej wzruszający był moment, gdy do naszego Biura wpłynęły podziękowania od żony Pana Józefa: „Z uwagi na stan w jakim mąż powrócił z <<leczenia>> w szpitalu psychiatrycznym nie znalazłam wcześniej czasu, aby podziękować Panu reprezentującemu instytucję Rzecznika Praw Pacjenta za poczynione kroki w celu zakończenia <<leczenia>>mojego męża w szpitalu. Niniejszym składam na ręce Szanownego Pana serdeczne podziękowania za interwencje, które przyczyniły się do uratowania życia mojemu mężowi”.
Edukacja o zdrowiu psychicznym i prawach pacjenta
Pacjent znający swoje prawa jest pierwszym rzecznikiem swoich praw, dlatego też bardzo duży nacisk kładziemy na edukację. Opowiadamy, piszemy, mówimy o zdrowiu psychicznym, o tym, gdzie szukać pomocy, jakie prawa przysługują najmłodszym, dorosłym i starszym pacjentom oraz osobom im bliskim. W oddziałach psychiatrycznych i placówkach leczenia uzależnień spotkania informacyjne organizują Rzecznicy Praw Pacjenta Szpitala Psychiatrycznego. Wspólnie z Biurem ds. Pilotażu Centrów Zdrowia Psychicznego nagraliśmy film „Centra Zdrowia Psychicznego czyli opieka blisko domu” oraz wydaliśmy poradnik o tym samym tytule o reformie psychiatrii dorosłych i tworzonych centrach – https://www.gov.pl/web/rpp/opieka-blisko-domu-poradnik-o-centrach-zdrowia-psychicznego
Od lipca 2018 roku wydajemy kwartalnik „Jednym Głosem dla Psychiatrii” dedykowany wszystkim, którym dobro psychiatrii leży na sercu. Na jego łamach zaglądamy w różne zakątki Polski, piszemy o zmianach systemowych, przybliżamy prawa pacjenta. Wiosenny numer kwartalnika jest poświęcony słowu w psychiatrii. Piszemy w nim między innymi o roli mediów.
Od marca 2021 roku na naszej stronie internetowej można znaleźć również poradnik dla dzieci i młodzieży „Z psychiatrią na Ty”. Lekarze psychiatrzy z Oddziału Klinicznego Psychiatrii Dzieci i Młodzieży szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie, Prezes Stowarzyszenia Sędziów Rodzinnych w Polsce oraz my jako pracownicy Biura odpowiadamy na pytania zadane przez najmłodszych pacjentów szpitali psychiatrycznych. Czy psychiatra to prawdziwy lekarz? Czym są „żółte papiery”? Po co sobie wmawiać, że życie jest piękne, jak i tak się nic nie zmieni? Kim jest sędzia sądu opiekuńczego i jak mi może pomóc? Na te i inne pytania odpowiedź znajdziecie na naszej stornie internetowej https://www.gov.pl/web/rpp/z-psychiatria-na-ty-poradnik-dla-dzieci-i-mlodziezy
W ciągu jednego roku podejmujemy ponad 10 000 różnych spraw dotyczących pacjentów leczonych w poradniach zdrowia psychicznego, w centrach zdrowia psychicznego, w dziennych i całodobowych oddziałach psychiatrycznych, w placówkach leczenia uzależnień. Nasza pomoc jest bezpłatna. Jeśli potrzebujesz pomocy Rzecznika Praw Pacjenta wystarczy, że opiszesz nam swoją sprawę. Możesz do nas napisać na meila: psychiatria@rpp.gov.pl lub listem tradycyjnym na adres Rzecznik Praw Pacjenta, ul. Młynarska 46, 01 – 171 Warszawa. Możesz również skorzystać z naszej bezpłatnej Infolinii 800 190 590 albo poprosić o spotkanie z Rzecznikiem Praw Pacjenta Szpitala Psychiatrycznego w swoim regionie. Znajdziesz nas też w mediach społecznościowych – na Twitterze, Facebooku czy na Instagramie.
To są nasze działania. Psychiatria to jednak wielka wspólnota instytucji i osób, których celem jest pomoc osobom w kryzysie psychicznym. Bez tej wspólnoty byłoby dużo, dużo trudniej. Dlatego też w imieniu Rzecznika Praw Pacjenta dziękuję wszystkim, którzy chcą pomagać i pomagają tym, którzy tego wsparcia potrzebują. Nie będę wymieniać nikogo z nazwiska czy funkcji, bo jest Was, jest nas, dziesiątki i setki osób i instytucji. Za każdy, choćby najmniejszy gest pomocy wykonany w kierunku osoby w kryzysie psychicznym bardzo serdecznie dziękuję. DziałaMY i daMY radę! Kto jak nie MY?
_
Grzegorz Saj – od 2018 roku Dyrektor Departamentu ds. Zdrowia Psychicznego w Biurze Rzecznika Praw Pacjenta w Warszawie, wieloletni pracownik systemu pomocy społecznej w obszarach związanych ze zdrowiem psychicznym, polityką senioralną i przeciwdziałaniem przemocy w rodzinie, w latach 2013 – 2017 Rzecznik Praw Pacjenta Szpitala Psychiatrycznego w Klinice Psychiatrii Dorosłych, Dzieci i Młodzieży Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego, w 5. Wojskowym Szpitalu Klinicznym z Polikliniką w Krakowie, Wojewódzkim Specjalistycznym Szpitalu Dziecięcym im. św. Ludwika w Krakowie oraz w Miejskim Centrum Opieki dla Osób Starszych, Przewlekle Niepełnosprawnych oraz Niesamodzielnych w Krakowie, członek Małopolskiej Rady Zdrowia Psychicznego, redaktor naczelny kwartalnika „Jednym Głosem dla Psychiatrii”.
Zdjęcia w serwisie: www.stock.chroma.pl, www.123rf.com, archiwa autorów i redakcji
